نور پردازی حرفه ای

• اصول نورپردازی تعدادی از فضاهای عمومی
• مجموعه ورودی
• ورودی اصلی عموماً بعنوان فضایی معرفی مجموعه مطرح است و با توجه به این مسئله باید قابل رویت بودن و تشخیص آنها از فضای اطراف با سهولت انجام گیرد. بنابراین برای نورپردازی این قسمت عمدتاً از چراغهای پرنور و نورافکن استفاده گردد. استفاده از زاویه تابش مناسب به گونه ای که موجب خیرگی چشم در افراد نگردد و علاوه بر آن در ایجاد زیبایی فضای ورودی نیز موثر باشد، از ویژگیهای نورپردازی این قسمت است.
• مسیر چند منظوره
• مقدار نور، زیبایی، فواصل چراغها نسبت به یکدیگر و نسبت به عرض خیابان از جمله مسایلی هستند که اهمیت بسزایی دارند. بوسیله نورپردازی می توان مسیرهای عبور و مرور را طراحی و تعیین نمود. همچنین نور مورد استفاده برای روشن کردن این قسمت بر فضای سبز نیز اثر مستقیم دارد.
• فضاهای سبز
• نورپردازی حجم های توده ای از قبیل بته زار و گیاهان می توانند در برقراری ویژگیهای بصری ـ عمومی تاثیر بگذارند و دسترسی بهتر به این گونه فضاها و تسلط بر آنها و همچنین بر وضوح پوشش های گیاهی می تواند موثر باشد, باید توجه داشت که گل، چمن، درخت و گیاهان مختلف به رنگهای گوناگون خودنمایی می کنند و هر کدام از آنها، در روشنایی بخصوص جلوه دارند. بنابراین باید برای روشن کردن آنها از روشهای متفاوتی استفاده نمود. بسیار از گیاهان که در طول روز با نور طبیعی قابل توجه نیستند وقتی در زمینه تاریک نورپردازی شوند منظره جالبی را ایجاد می کنند، درختان بعنوان اعضاء اصلی و حاکم بر فضای سبز هستند، لذا می توانند بعنوان عناصر نوری عظیم مورد استفاده قرار گیرند و بعنوان سطوحی در جهت ایجاد مفهوم بعد، مطرح شوند.
• سطح دریاچه
• بر آب های راکد مستقیماً نور تابنده نشود، بلکه با استفاده از آینه و شیشه نور تغییر جهت داده و بر آب تابانید تا تصویر درختان و سایر اشیاء در آن انعکاس یابد.  فواره های مجموعه رقص آب را نمی توان بطور بسیار دقیقی روشن نمود، چون نور بایستی از میان پودر آب عبور داده شود، می توان لامپها را در زیر سطح آب نصب شوند.
• زمین بازی و والیبال ساحلی
• مهمترین و اصلی ترین مطلبی که برای روشنایی زمین بازی مطرح است ایمنی می باشد که از دو جهت قابل بررسی است؛ نخست از جهت ایمن بودن وسایل روشنایی مورد استفاده در این بخش و دومین مطلب مربوط به تامین روشنایی کافی جهت بازی است. زاویه نورافکن ها باید طوری تنظیم شود که حتی المقدور، در تمام نقاط مختلف میدان، روشنایی یکسان وکافی باشد. همچنین ترکیب نورافکن ها در اطراف زمین ایجاد سایه های تند و طولانی را ایجاد ننماید.  
• آلاچیق و پیکنیک ها
• طراحی نور پردازی، در محل های نشستن باید دارای ویژگیهای روانشناسانه نیز باشد، بطوریکه افراد به هنگام نشستن و استراحت در مکانی که واجد نورپردازی مناسبی است باید احساس آرامش و امنیت نماید و جنبه های خصوصی گرایانه فضا بطور کامل از بین نرفته باشد. این مکانها از یک سو نباید بوسیله نورافکن ها و چراغهای پر نور محاصره شوند و از سوی دیگر نیز نباید در تاریکی فرو رفته و یا با نورهای بسیار ضعیف طراحی شوند.
• سایبانها و آلاچیق ها
• از این عناصر که معمولاً بصورت توقف های یک یا چند ساعته و به منظور نشستن، استفاده می شود. نیازمند نوری ملایم و نرم شده می باشد. به همین منظور استفاده از ابزارهای نورپردازی در لابلای پوشش گیاهی موجود و یا بین دیواره و سقف سایبانها و آلاچیق ها مناسب می باشد.
• پارکینگ
• در روشنایی و پارکینگ برای اینکه روشنایی کافی به نقاط دور از محل نصب چراغ برسد، چراغهایی بکار گرفته می شوند که حداکثر شدت نور آنها در زاویه ی 70 تا 75 درجه عمودی اتفاق می افتد. با استفاده  از این چراغها می توان فاصله چراغهای مجاور را تا حدود 5/4 برابر ارتفاع نصب انتخاب نمود و یکنواختی کافی در شدت روشنایی بدون ایجاد چشم زدگی به دست آورد.
• تابلو ها و عناصر نشانه (همانند پرچم های ورودی و تابلو های راهنما)
• بهترین راه برای نورپردازی اشیا استفاده از نورهای مختلف به صورت توامان است. یک منبع نور به وسیله تضاد بین سطح جسم و سایه تیز آن باعث برجسته شدن شکل و فرم شی و منبع نوری دیگر با روشن کردن سطح شی باعث وضوح جزییات شی می گردد. چنانچه در اطراف تابلو ها و عناصر نشانه بجای استفاده از نورپردازی مناسب، چراغ های معمولی استقرار یابند نه تنها در ساعات روز اینگونه عناصر مزاحمت دید می شود بلکه بعنوان عوامل کاهنده ارزشهای بصری و اهمیت موضوع اصلی مطرح هستند.
• http://mfb-company.mihanblog.com/post/26

آنچه پیش روست، بحث کوتاهی است درباره نورپردازی شهری و مناسبت‌های آیینی که می‌توانید متن کامل آن یادداشت را در سایت معمارنت (سایت بررسی معماری و شهرسازی معاصر ایران) و در اینجا ملاحظه فرمایید:

 در طراحی فضای شهری مطلوب و ایده‌آل عناصر مهمی تأثیرگذار است و در این راستا نور از جمله عناصری است که در کیفیت و جلوه بصری، خصوصاً سیمای شبانه ابنیه و فضاهای شهری بسیار مؤثر است، به طوری که از دیرباز همواره چگونگی تعامل ابنیه و بافت شهری با نور طبیعی مورد توجه بوده و اغلب بناهای سنتی نسبت و رابطة صحیحی با آن داشته است. امروزه با توجه به تغییرات بوجود آمده در شیوه و ساختار زندگی جوامع و جریان داشتن بخش اعظمی از فعالیت‌ها و کارکردهای محیط‌های انسانی در ساعات شبانه، استفاده از نور مصنوعی در غیاب نور روز امری اجتناب ناپذیر می نماید. از طرف دیگر به دلیل گوناگونی مصارف این دسته از عناصر شهری، رفع کلیه نیازها و در عین حال پرهیز از آشفتگی بصری در محیط، امری دشوار بوده و نیاز به برنامه‌ریزی و تفکر فراوان دارد. به طور کلی طراحی سیستم روشنایی در شهرها به این دلایل صورت می پذیرد: تأمین روشنایی فضاهای فعالیت، تأمین روشنایی گذرها، ایجاد نور تزیینی.

زنده نگه داشتن فضاهای شهری و زیباسازی بیشتر آنها در شب، مستلزم تأمین روشنایی بهتر و بیشتر فضاهای شهری است. در بسیاری مواقع نصب تعداد زیاد منابع نوری، ارزش بصری بیشتری را نمی‌آفریند. به عبارت دیگر، امروزه مسأله تهیه و تامین نور نیست، بلکه تنظیم منابع نوری برای خلق محیط مناسب بصری مساله اصلی است. در دنیای امروز نورپردازی یک فن، علم و هنر است و با آنچه فعلاً در کشور ما روشن کردن برای دیده شدن تعریف می شود، بسیار متفاوت است و بهره گیری از آن، برای بازآفرینی هویت شهری، توسعه کارآمد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فراغتی شهر و تقویت حیات مدنی و سرزندگی شبانه شهر، ضرورتی غیر قابل انکار است که البته ضرورت این بازآفرینی در نسبت آن با مفهوم سیاحت و گردشگری معنای ژرف‌تری می‌یابد.

تصویر1و2 : نورپردازی در فضای عمومی

آن چه در این بین متوجه مسئولان شهری است نورپردازی حریم عمومی موجود در فضاهای شهری است که نوعاً قابل استفاده برای تمام افراد جامعه بوده، از آن به عنوان اماکن و فضاهای عمومی یاد می شود که از جمله این فضاها می‌توان به پیاده‌راه‌ها، میادین، فضاهای سبز، بوستان‌ها، ابنیه تاریخی، بقاع متبرکه و ... اشاره نمود که با نوع طراحی و نحوة ابراز بصری خویش، ضمن تأثیرگذاری بر ابعاد روحی و روانی افراد جامعه، بیانگر هویت فرهنگی و تاریخی آن نیز خواهند بود. ساختار فرهنگی و اصیل کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و در پی ابراز و جلوة خویش در مکان‌های عمومی و به مناسبت‌های مختلف تاریخی و مذهبی است که یکی از ابزارهای نیل بدین مقصود نورپردازی صحیح و اصولی است. آداب نورپردازی در ایامی خاص همچون موسم اعیاد، جشن‌ها و سوگواری‌ها، مساله‌ای است که در صورت یافتن راهکارهای مفید، می توان از نتایج آن در تمام ایام خاصِ آتی استفاده نمود. اگرچه خود جوش بودن بخش اعظم نورپردازی ها و اجرای آن توسط خود مردم در اعیاد و مناسبت های مذهبی، ویژگی مهمی برای آن  تلقی می شود، اما در هر صورت ساماندهی و ارائه الگوهایی برای نظم دادن به این رفتارها مانند هر رفتار عمومی در شهر، می تواند مفید و لازم بوده و نهایتاً به زیبایی بیشتر این جشن ها و یا جلوگیری از بروز بعضی بی نظمی ها و معضلات و یا خطرات برای شهروندان منجر گردد.

باید توجه داشت در مسیر طراحی نورپردازی این فضاها اهداف بسیاری مدنظر است که از جمله مهم‌ترین آنها عبارتند از: ارائه الگوی یکپارچه برای نورپردازی در مناسبت‌های ملی‌مذهبی، ارج نهادن به مناسبت‌ها با نورپردازی، ایجاد مناظر زیبا و شاد در شب اعیاد، ترغیب شهروندان برای حضور در جشن‌ها، ایجاد حس مشارکت و همبستگی بین شهروندان در جشن‌ها و کاهش هزینه‌های اجرای نورپردازی در مناسبت‌ها.

 از جمله متغیر‌ها و شاخص‌های موثر در یافتن راهکارهای مناسب نورپردازی این مکان‌های عمومی، می‌توان به این موارد اشاره داشت: نوع و موقعیت مکان، درجة اهمیت و اعتبار مکان، میزان مراجعه کنندگان و نوع کاربران، مساحت و زیربنای آن، نوع کاربری و سرویس دهی، نوع مناسبت، نوع لامپ و چراغ و سیستم نورپردازی استفاده شده، میزان برق مصرفی، امکانات و تکنولوژی قابل استفاده در تجهیزات، هزینة تجهیزات و .... . همچنین عواملی مانند شدت نور( پرنوری یا کم نوری)، رنگِ نور(رنگ‌های متنوع و شاد برای ایام شادی و عدم تنوع رنگی برای موسم سوگواری)، حرکت و رقصِ نور(خصوصاً در ایام اعیاد) از جمله عوامل تأثیرگذار در القاء حس غم و یا شادی خواهد بود که البته چارچوب و نحوة تقرب به این عوامل نیازمند بحث و مطالعات جدی است که استفاده از تجارب دیگر کشورها در این زمینه می تواند کارگشا باشد. در کنار این عوامل از مفاهیم و عناصر دیگری نیز در جهت القاء فضای شاد یا حُزن آلود می توان بهره برد. موسیقی، آب، رنگ، حرکت، شکل و .... از جمله مفاهیم قابل ترکیب با نور در نورپردازی است. در مورد ابنیه تاریخی و آیینی باید در نظر داشت که نورپردازی این بناها با توجه به هویت، بافت تاریخی و بافت های مجاور طراحی شده باشد. مواردی چون قدمت، سبک معماری، مصالح ساختمانی و دیگر خصوصیت کالبدی بنا و بناهای همجوار در این روند مورد توجه قرار می گیرند.

 تصویر3و4 : نورپردازی نمای ابنیه باارزش و قدیمی

اما در این میان، نباید از اثرات سوء و زیانبار نورپردازی غیرحرفه ای و نادرست غفلت کرد. با نفوذ لامپ‌های رنگارنگ در بین زندگی شهرنشینان این وسیله جزو لاینفک زندگی شده است. دیگر از اثرات آلودگی نوری فقط نمی توان به تخریب طبیعت آسمان شب اشاره کرد و دیگر زمان آن گذشته است که تنها منجمان از وجود آن در تنگنا باشند، چرا که به دلیل استفاده بیش از اندازه و دور از نیاز انسان‌ها از نور مصنوعی، دیگر باید اثرات مخرب آن را بر روی روان، اعصاب و سلامت فیزیکی انسان‌ها تحقیق و به عموم مردم گوش زد کرد. بدین ترتیب نحوة نورپردازی فضاهای داخلی بناها و محیط بیرونی از جملة دغدغه‌های امروزینِ طراحان معاصر است.

از جمله عوارض و پیامدهای عمومی نورپردازیِ غیراصولی در اماکن عمومی، آلودگی نوری، خیرگی[1] نور، مصرف بالای انرژی برق، به هم ریختگی سیمای شهری و ... است که متأسفانه امروزه از جمله امور قابل مشاهده در اغلب کشورها است. چنان چه این نورپردازیِ نادرست به بهانه ایام و مناسبت‌های خاص صورت پذیرد، می تواند علاوه بر عوارض مذکور، در جهت عکس هدف و منظور پاسداشتِ موعدی خاص حرکت کند و نتایج روانی نامطلوبی داشته باشد. به منظور رفع ناهنجاری‌های مورد نظر در این مکان‌ها و در ایام خاص با توجه به حجم نسبتاً بالای چراغ‌ها و لامپ‌های مورد نیاز در چنین نورپردازی‌هایی، علاوه بر توجه به ضوابط و استانداردهای موجود در این زمینه، می توان از لامپ‌هایی مانند لامپ‌های کم مصرف[2] و سیستم‌هایی مانند سیستم LED و فیبرنوری[3] ، انرژی‌های خورشیدی، سنسورها و سیستم‌های هوشمند[4] بهره برد تا ضمن به حداقل رساندن مصرف انرژی، به نکات مربوط به ایمنی محیط زیست نیز توجه شود.

   تصویر5و6: نورپردازی درخت و آلاچیق با LED

 [1]. خیرگی یا چشم‌زدگی زمانی رخ می دهد که اشعه مستقیم نور لامپ با شدت زیاد در محور دید رانندگان و عابرین قرار گیرد. خیرگی از مسائلی است که در طراحی روشنایی به خصوص روشنایی معابر باید از وقوع آن جلوگیری کرد.